Kanın çeşitli nedenlerle damar dışına çıkmasına kanama adı verilir. Yetişkin bir kimsede 5-6 kilogram kan vardır. 1-1,5 kilogram kan kaybeden bir insanın hayatı tehlikeye girer. Bundan dolayı kanamaların acil olarak durdurulması son derece önemlidir.
Kanın damardan vücut dışına çıkmasına dış kanama denir. Dış kanama genellikle yaralanmalar sonucu olur ve atardamar, toplardamar, kılcal damar kanamaları şeklinde görülür.
Dış Kanamaları durdurucu yöntemler
1. Parmakla basınç uygulama: Yara ufak ve kanama az ise, yara üzerine temiz bir bez ya da pansumanla bastırılır.
2. Basınçlı pansuman (Tampon): Yara içindeki yabancı cisimler çıkarılmadan, yara üzerine temiz bir pansuman koyduktan sonra sargı bezi veya uygun bir bez ile sıkıca sarılır.
3. Kanayan yerin yüksekte tutulması: Kanayan kısmın, kalp seviyesi üzerine yükseltilmesi ile kanama büyük oranda azalır, hatta durabilir.
4. Damar üzerine basınç yapılacak tazyik noktaları
Şakak bölgesi: Kulak önüne parmakla bastırılır
Yüz bölgesi: Yüzün, kanamanın olduğu tarafının, alt çene kemiğinin orta kısmına parmakla bastırılır.
Baş ve yüzün bir bölgesinde
Önce yaralının arkasına geçilir
Hastanın başı kanayan yana doğru eğilir
Dört parmakla alt çene köşesinin hemen altına (yüzün kanayan bölümünde) aralıksız bastırılır.
Kol bölgesinde (omuz ve üst kol)
Yaralının önünde durulur
Yaralının başı kanayan tarafa doğru eğilir
Baş parmakla kanayan taraftaki köprücük kemiğinin üçte bir iç kısmının arka ve alt tarafına bastırılır.
Bacak bölgesinde
Yaralı sırt üstü ve düz yatırılır
Kanayan tarafa geçilir
Yaralının kasık kıvrımının üçte bir kısmından geçen atardamarı sıkıştıracak bir kuvvetle bastırılır
Yaralı bölge kalp seviyesinin yukarısına kaldırılır.
5. Boğucu sargılama (Turnike): Boğucu sargılama, kol ve bacaklardaki büyük kanamalarda, atardamarı deri ile kemik arasına sıkıştırarak kanamayı durdurma yöntemidir. Kolda pazı kemiği, bacakta uyluk kemiğine uygulanır. Uygulamada dar sargı, kravat, kemer, eşarp, mendil, ince lastik gibi malzemeler kullanılabilir. Kesinlikle tel, kablo, zincir gibi malzemeler kullanılmamalıdır. Turnike uygulaması sonucu meydana gelen doku harabiyeti ve bunun ortaya çıkardığı istenmeyen etkiler nedeniyle günümüzde turnike uygulanmamaktadır.
Ancak bazı özel durumlarda, başka bir şey yapılamıyorsa, turnike yapılabilir. Bunlar:
Çok sayıda ciddi yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, kanamayı durdurmak ve daha sonra diğer yaralılarla ilgilenmek gerekiyorsa,
Yaralının güç koşullarda bir yere taşınması gerekiyorsa, taşıma sırasında kanamayı durdurmak amacıyla,
Uzuv kopması varsa ve kanama yerine en yakın atardamara baskı uygulaması yetersiz kalmışsa yaralıya turnike uygulanabilir.
6. Boğucu sargılama uygulaması:
Boğucu sargılama uygulanacak yer tespit edilir
Boğucu sargılama malzemesi sıkıca 2-3 kez sarılır ve bağlanır
Sıkıştırma çubuğu yerleştirilir ve tekrar bağlanır
Kan duruncaya kadar sıkıştırma çubuğu döndürülür, kan durunca çubuk sabitleştirilir
Boğucu sargı bağlandıktan sonra uygulama zamanı bir kağıda kaydedilir ve görülecek şekilde vücuda asılır
Her 20 dakikada bir 5-10saniye boğucu sargı gevşetilir
Turnike bir saatten fazla uygulanmamalı şayet uzun kalacaksa gevşetme aralıkları sıklaştırılmalıdır.
Kol ve bacak kopmaları varsa, temiz bir poşet içine konulan uzuv buz ve su bulunan ikinci bir poşetin içine konuşarak yaralı ile birlikte tem teşekküllü bir hastaneye götürülmelidir.
Not: Sivil Savunma Genel Müdürlüğü’nün sitesinden faydalanılmıştır.