Emilen zehir deride tahrişe neden olur. Oldukça nadir durumlarda, bazı zehirler emildiklerinde deride hiçbir hasara neden olmayabilirler. Absorbsiyon (emilim) yoluyla meydana gelen zehirlenmelerden en önemlisi ve tehlikelisi organik fosfat zehirlenmesidir.
ORGANİK FOSFAT ZEHİRLENMESİ
Organik fosfat, birçok insektisitlerin (böcek öldürücü ilaçlar) ve tarım ilaçlarının yapısında bulunur. Amerika’da organik fosfatla zehirlenen erişkinlerin %10 u, çocukların da % 50 si ölmüştür. Organik fosfat zehirlenmesinde parasempatik bulgular görülür: aşırı tükürük salgılanması, bradikardi ve kas seğirmeleri.
Organik fosfat zehirlenmesi erken dönemde fark edilmeyebilir, çünkü tipik olmayan baş ağrısı, halsizlik, baş dönmesi, bulantı gibi bulgularla başlar ve grip sanılarak boş verilebilir. Ciddi zehirlenmelerde karında kramplar, kusma, ishal, bazı durumlarda idrar ve gaita kaçırması (inkontinans) görülür. Hastaların diğer şikayetleri: bulanık görme, göğüste sıkışma hissi ve solunum güçlüğüdür.
Hastanın sendeleyerek yürümesi ilk anda sarhoş izlenimi bırakır. Aşırı terleme sonucu cilt ıslaktır. Ağır bradikardi vardır. Pupiller daralmıştır (miosis), tükürük salgısı artmıştır. Hastanın nefesi bazen sarımsak gibi kokar.
Organik Fosfat Zehirlenmesinde Acil Bakım:
Organik fosfat zehirlenmesinde, antidot olarak, parasempatik etkiyi yok etmek için ATROPİN kullanılır.
- Hastanın bilinci tam olarak açık değilse tüm dikkatinizi soluk yoluna verin. Tükürük, kusmuk varsa aspire edin. Hastada öğürme refleksi kaybolmuşsa, entübe edin.
- Tercihen demand-valve veya bag-valve-mask ile % 100 oksijen verin, ilave olarak PEEP (pozitif end ekspiratory pressure) ayarlayın.
- Zehir hastanın derisine bulaşmışsa DEKONTAMİNE edin (zehri deriden uzaklaştırın). Bunun için koruyucu giysi giyin ve lastik eldivenler takın. Hastanın giysilerini çıkararak plastik bir torbaya koyun. Hastayı duşun altına götürerek bol sabun ve su ile yıkayın. Eğer alanda iseniz yıkayacak su temin etmeye çalışın ve mutlaka saçını ve tüm vücudunu süngerle yıkayın. Madde ağız yoluyla alınmış olsa bile yine aynı işlemler yapılır, çünkü hasta terlediğinde terle atılan zehir geri emilebilir. Hastanın yıkanması alanda verilebilecek en önemli acil bakım uygulamasıdır.
- Şayet zehir ağız yolu ile alınmışsa ve hasta bilinçli ise, ipeka şurubu içirilerek kusturulabilir ve aktif kömür verilebilir.
- Monitorize ederek EKG ritmini izleyin.
- IV yoldan, % 5 lik Dekstrozu DAKŞ başlayın.
- Hiç vakit kaybetmeden Atropini IM olarak 2 mg ve IV olarak 1 mg verin (çocuk dozu: 0.05 mg/kg). IV dozu 5 – 10 dakika aralıklarla tekrarlayın; ta ki, ağız kuruluğu, nabız yükselmesi, gözbebeklerinin genişlemesi gibi atropin etkileri görülene kadar. Bunun için fazla miktarlarda atropin vermeniz gerekebilir!
- Morfin veya Aminofilin VERMEYİN, hatta pulmoner ödem belirtileri olsa bile.
- Nöbet geçirmesine ve ventriküler disritmilere karşı hazırlıklı olun.
- Nöbet geçiriyorsa: DİAZEPAM uygulayın, başlangıç dozu 5-10 mg; çocukta ise 0.25-0.4 mg/kg
- ZDM mutlaka danışın
GENEL OLARAK DERI YOLU ZEHIRLENMELERINDE GÖRÜLEN BELIRTI VE BULGULAR
- Deri reaksiyonları (hafif tahrişten kimyasal yanığa kadar değişebilir)
- Kaşıntı
- Gözlerde yanma
- Baş ağrısı
- Artmış vücut ısısı
- Anormal solunum ve kalp hızı
- (Nadiren) Anaflaktik şok
DERI YOLU ILE ZEHIRLENMELERDE GENEL ACIL BAKIM
- Hastayı zehir kaynağından (veya zehri hastadan) uzaklaştırarak teması kesin. Kendinizi koruyarak hastanın giysilerini vakit kaybetmeden çıkarın.
- Su ile deriye bulaşmış zehri hemen uzaklaştırın. Maruz kalan bölge bol tazyiksiz su ile en az 15-20 dakika yıkanmalıdır, özellikle de etkilenen bölge göz ise, yıkama kesinlikle bu sürenin altında olmamalıdır.
- KURU (TOZ) KİMYASAL maddeleri önce fırçalayarak (ya da daha pratik ve güvenceli yöntem olan elektrik süpürgesi ile) uzaklaştırın sonra bol tazyiksiz su ile yıkayın.
- Yıkarken, kendinizi ve çevredeki kişileri korumayı unutmayın. Yıkanması gereken kişi sayısı fazla ise, her birini tek tek yıkayın.
- ZDM ile iletişim kurun.
- Tüm sıkan giysileri (mücevherler, ayakkabılar ve saat dahil) çıkarın.
- Anaflaktik şoka karşı hazırlıklı olun.
- Acilen hastaneye götürün. Hastaneye götürürken, hastayı kuru ve temiz örtülerle kapatın ve sıcak tutmaya çalışın.
BİTKİ ZEHİRLENMESİ
Her yıl bitki zehirlenmesine bağlı bir kaç bin vakayla karşılaşılmaktadır. Birçok ev bitkisi zehirlidir. Bazı zehirli bitkiler ciltte değdiği yerde hasara neden olurken diğerleri dolaşım, sindirim veya sinir sistemini etkilemektedir.
BITKI ZEHIRLENMELERINDE ACIL BAKIM
Dolaşım sistemi etkilenmişse;
• Hipovolemik şoka karşı önlem alın
• Ağız yoluyla alınmışsa, 30 dakikayı geçmemişse, kusturun ve kusmuğu hastayla birlikte hastaneye götürün
• Zehirlenmeye neden olan bitkiyi tanımlayın (rengi, şekli, dalı, yaprağı, meyvesi, kökü veya çiçeğini)
• En kısa zamanda hastaneye götürün
Sindirim sistemi etkilenmişse;
• İlk önce kusturun
• Bitkiyi tanımlayın
• Hemen hastaneye götürün
Merkezi sinir sistemi etkilenmişse;
• Temel yaşam desteği sağlayın
• Bitkiyi tanımlayın
• Hemen hastaneye götürün
Deri etkilenmişse;
• Temas eden kısmı silin / yıkayın
• Gerekiyorsa hastaneye götürün, özellikle yerel belirtiler genel belirtilere dönüşüyorsa.