Anksiyete (Endişe) Bozuklukları ve Nedenleri

Endişenin Etkileri Nelerdir? Anksiyete Bozuklukları

Endişe; özellikle zihinsel ve fiziksel stres al­tında iken herkesi etkiler. Normalde iki sonu­cu vardır: (a) şiddetli panik ve normal fonksi­yonlarını yerine getirememe ya da (b) bir teh­like sezmek ve buna karşı gerekli önlemleri al­mak. Birinci reksiyon “travmatik endişe” ve ikinci reaksiyon “sinyal endişe” olarak adlan­dırılır.

Endişenin Nedenleri Nelerdir?

Bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yaşa­nanlar kişinin yetişkin dönemini etkiler ve en­dişe haline neden olabilir. Endişe genellikle duygusal bir baskıya abartılı bir yanıttır. Bu­nunla birlikte bazı insanlar, duygusal baskılar­dan diğerlerinden daha fazla etkilenirler.

Endişe genellikle uzun bir zaman periyo­dunda ve tüm yaşam deneyimine bağlı olarak gelişen bir deneyimdir. Yaşam deneyimlerine karşı endişe hali geliştikten sonra bazı özel olaylar ya da durumlar endişe ataklarına yol açabilirler. Endişe seyri oluşmasının dört temel nedeni vardır:

Çevre: Yaşadığınız çevre kendinizi ve di­ğerlerini nasıl algıladığınızı etkiler. Bun­lar ailenizle, arkadaşlarınızla, çalışma arkadaşlarınızla yaşadığınız deneyimler so­nucu oluşacaktır. Çevrenizde kendinizi güvensiz hissediyorsanız, endişe hali de daha yaygın olarak oluşur.

Bastırılmış duygular: Kişisel ilişkileri­nizde duygularınıza bir karşılık bulamaz­sanız endişe hali oluşacaktır. Bu, genel­likle kızgınlığınızı ya da hayal kırıklığınızı uzun bir süre bastırırsanız oluşur.

Fiziksel nedenler: Zihin ve vücut karşı­lıklı etkileşim halindedir, bu etkileşimde oluşan bir değişiklik endişe halinin oluş­masına neden olabilir. Bu koşullar genel­likle hamilelik, ergenlik ya da bir hastalık sonrası ortaya çıkar. Bu durumlarda ruh hali tamamen değişir ve bu endişe hali­ne neden olabilir.

Kalıtsal nedenler: Bazı duygusal rahat­sızlıklar aileden geliyor olabilir, ancak bu

Endişenin Çeşitleri Nelerdir? Anksiyete Depresyon

Endişeye neden olan koşullar genellikle 3 başlıkta incelenebilir: (a) endişe hali, (b) fobiler (c) bir travma sonrası stres rahatsızlıkları. Endi­şe hali üç temel rahatsızlık içerir: (i) panik ataklar, (ii) genel endişe rahatsızlıkları ve (iıı) saplantı hastalığı

Endişe Hali

Endişe birdenbire ortaya çıkabilir (kısa süre­li olabilir) ya da kronik (uzun süreli) olabilir. Panik rahatsızlığına sahip bir kişinin genel en­dişe haline de sahip olması genellikle rastla­nan birşeydir. Panik atakla bir arada görülme­yen endişe haline genel endişe rahatsızlığı de­nir. Panik atak ve genel endişe halinin benzer nedenleri ve belirtileri vardır.

Panik Atak Nedir?

Tekrarlanan endişe ataklara yol açıyorsa ya da sinirlilik hali süresince panik hali oluşuyor­sa, bu panik atak olarak adlandırılır. Panik atak yavaş yavaş sinirlilik ve gerginlik olarak başlayıp birdenbire keskin bir endişe atağına dönüşür. Panik atak genç yetişkinlerde daha yaygındır, ergenlikte de görülebilir.

Panik atak başka bir akıl hastalığı ile bağ­lantılı değildir ve herhangi bir hızlandırıcı fak­törle ortaya çıkmaz. Hızlandırıcı faktörler has­talığın işaret ve belirtilerini çabuklaştıran fak­törle Jr. Eğer bastırılmış duygulara sahipse­niz, panik atağı hızlandıran faktörleri tanımla­manız kolay olmaz; ancak bir uzman bu konu­da size yardımcı olabilir.

Panik Atağın Belirtileri Nelerdir?

Panik atağın genel belirtileri, genel bir pa­nik hali, çarpıntı (kalbin güm güm attığını ya da çok hızlı çarptığını hissetmek), göğüste ağ­rı, soluk almada güçlük ya da çok hızlı soluk alıp verme ve baş dönmesi ya da kendini zayıf hissetmektir, insanlar paniği tuhaf, esrarlı duy­gular ya da kötü birşey olacakmış gibi hisset­mek olarak tanımlarlar. Burada korkunuzun nedenini ya da çekindiğiniz olayın sonuçlarını tanımlamanızın herzaman mümkün olmayabi­leceğini bilmeniz gerekir. Eğer nedeni tanımlayamıyorsanız, kendinizi çaresiz ve korumak için “birşey” yapmak zorunda hissedeceksi­niz. Ancak bu “birşey”i tanımlamakta kolay olmayacaktır.
Aşağıda panik atağın temel belirtileri detaylandırılmıştır.

Göğüs ağrısı: Endişeden kaynaklanan göğüs ağrısı genellikle kalp krizi ya da kalple ilgili bir rahatsızlıktan kaynaklanan göğüs ağrısı ile karıştırılır. Kalp problem­lerinden kaynaklanan göğüs ağrısı ile en­dişeden kaynaklanan göğüs ağrısı arasın­da dört temel farklılık vardır. Endişeden kaynaklanan göğüs ağrısı:
1. Sadece birkaç saniye sürer, ancak birkaç dakikada ya da saatte bir tekrarlanabilir.
2. Hareket etmeyle ya da fiziksel çabayla ilintili değildir;
3. Dinlenirken bile oluşabilir; ve
4. Göğüs ağrısı başladığında fiziksel aktiviteyi bıraksanız da kesilmez.

Nefes alma güçlüğü: Bir atak sırasında havasız kalma korkusuyla, daha hızlı ve derin nefes almaya başlarsınız. Aynı zamanda dışarı çıkıp, daha çok hava alma ihtiyacı hissedersiniz. Derin ve hızlı solu­ma çok uzun sürerse, çok miktarda kar­bondioksit kaybı oluşabilir. Karbondiok­sit miktarındaki dengesizlik; ayakparma-ğı, ayak ya da yüzde uyuşma ya da ür­perirle, baş dönmesi ve solgunluk gibi ilave belirtilere yol açabilir.

Diğer belirtiler: Endişe problemi olan bazı kişiler yüz kızarması, terleme, ürper-me ve isilik gibi problemlerden yakınabi­lirler. Ayrıca midede acı ya da kelebek uçuyor hissi oluşabilir. Panik atak sırasın­da, zihniniz bulanık ya da karmaşık ol­duğu için sağlıklı düşünüp hareket edemeyebilirsiniz.

Panik Atağın Teşhis Kriterleri, Anksiyete Bozukluk

Üç hafta içerisinde en az üç panik atak geçirilmiş olmalıdır. Bu ataklar yoğun efor harcandığı ya da hayati tehlike ol­duğu zamanlarda olmamalıdır.

Aşağıda sayılan belirtilerin en az dördü­nü taşıyan panik ataklar sırasında korku ve endişe hâkimdir:

1. Nefes alma güçlüğü
2. Çok yoğun ve zorlayıcı kalp atışı,
3. Kalp ağrısı ya da rahatsızlığı,
4. Şok ya da boğulma hissi,
5. Baş dönmesi ya da kararsızlık hissi,
6. Ellerde ve ayaklarda ürperme,
7. Kendini rüyada gibi hissetmek,
8. Sıcak ve soğuk ürperme,
9. Terleme,
10. Bayılma,
11. Titreme.

Panik atak sırasında ölüm, çıldırma, de­lirme ya da kontrolsüz birşey yapma kor­kusu.
Bir ay içerisinde aşağıdakilerden birini en az bir atak izleyecektir:

Başka ataklar konusunda sürekli endişe içerisinde olmak
Kalp krizi ya da çıldırma gibi panik ata­ğın sonucunda olabilecekler için belirgin üzüntü halinde olmak,
Ataklarla ilgili belirgin davranış değişikli­ği Büyük bir depresyon gibi zihinsel bir probleme ya da fiziksel sorunlara sahip olmamak.

Kalabalıkta olma korkusuyla bir arada orta­ya çıkmaz.

Panik atakların sıklığı kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar hayatları boyunca birkaç panik atak geçirirken, bazıları birkaç günde haftada ya da ayda bir panik atak geçirebilirler, bazen herhangi belirgin bir neden olmaksızın panik ataklar birdenbire kesilir. Her atağın şiddeti ve belirtileri farklıdır.